Uitmesten, reinigen, ontsmetten, leegstand – Je eigen straatje schoonmaken

Een schone stal werkt prettig en is een voorwaarde voor gezonde lammeren en geiten. Maar hoe schoon is schoon genoeg?

Een lam wordt zonder enige vorm van afweer geboren. Voor een gezonde en goede start adviseren experts dat het lam op dat moment zo min mogelijk in aanraking komt met ziekteverwekkers. Niet voor niets streven sommige geitenhouders ernaar dat een lam het strooisel in de pot niet aanraakt – de pot is een bron van bacteriën.

Door biest te geven kan het lam de eerste afweer opbouwen, maar dat is slechts een basis. “Beginnen met een schone lammerstal is cruciaal voor de gezondheid van lammeren”, zegt Paul van den Oord, dierenarts bij Dierenkliniek ’t Leijdal in het Brabantse Chaam. Het meest uitgebreide protocol voor het reinigen van een stal aan het einde van een lammerronde bestaat uit uitmesten, zichtbare vervuiling verwijderen met water, inschuimen met reinigingsmiddel, schoonspuiten, laten drogen, desinfecteren met een breedwerkend middel, ontsmetten met een specifiek middel, laten drogen, leegstand.

 Uitmesten en schoonspuiten

“Of er tussen het uitmesten en het schoonspuiten ingeschuimd moet worden, is discutabel”, stelt Van den Oord. Het inschuimen is bedoeld om aangekoekt vuil los te weken en vooral ook de vettige laag biofilm aan te pakken. Die spuit je er vervolgens een stuk makkelijker af met de hogedrukspuit. “Dat werkt prettiger, maar is niet strikt noodzakelijk.” Gijs Adriaans van The Schippers Group vindt dat je zonder schuimen niet volledig kunt ontsmetten. “Als je de vetlaag niet verwijdert, bereik je niet alle bacteriën.”

Ontsmetten: ja of nee?

Daarna is het de vraag of ontsmetten altijd noodzakelijk is. Lammerspecialist bij Alpuro Breeding Nico Dijkman vindt dat lastig te beantwoorden omdat elke bedrijfssituatie anders is. “Goed evenwicht in kiemen is belangrijk. Doodt je bij het ontsmetten ook de goede kiemen? Is een dier dat weinig met kiemen in aanraking komt beter bestand tegen kiemen? Ik weet niet of extreme reiniging en ontsmetting van stallen dieren opleveren die harder groeien of meer melk geven.” Alleen de slechte bacteriën verwijderen lukt helaas niet, maar volgens Adriaans is het bewezen dat lammeren de eerste vier weken beter zo kiemvrij mogelijk gehouden kunnen worden.

Dijkman is zeker wel voorstander van hygiënisch werken. “Denk ook aan de hygiëne rondom de geboorte in de geitenstal, de behandeling direct na de geboorte – zoals het transport van de geiten- naar de lammerenstal, het biestmanagement en klimaat.”Onderweg komt de lammerspecialist alle varianten van reinigen en ontsmetten van stallen tegen: van enkel uitmesten en schoonspuiten tot de inzet van branders en chemische middelen. “Geitenhouders gebruiken de lammerenstal soms maar de helft van het jaar. Leegstand is de beste ontsmetting die er is. Als er weinig trammelant is geweest, is uitmesten en schoonspuiten met warm water en vervolgens leegstand, misschien wel voldoende.” Het lastige is dat je dat pas achteraf weet. “Is preventief werken dan niet beter?”, vraagt Adriaans zich af.

Ook dierenarts Van den Oord vindt niet dat ontsmetten altijd moet, maar hij ziet wel dat bedrijven waar de hygiëne bij de jonge lammeren niet piekfijn in orde is, minder goed scoren in gezondheid. De afwezigheid van problemen met diarree, betekent niet per se dat er geen oöcysten van cryptosporidiose en coccidiose zijn. “Oöcysten kunnen lang overleven in de omgeving als er niet ontsmet wordt. Voor diarreeverwekkers is enkel uitspuiten daarom niet altijd voldoende.” De specifieke middelen tegen genoemde bacteriën zou Adriaans altijd preventief inzetten. “Want oöcysten verdwijnen nooit door leegstand, daarvoor is altijd afdoding nodig.”

Ontsmettingsmiddelen

Van den Oord schat dat zo’n 70 procent van de geitenhouders de lammerenstal met ontsmettingsmiddelen schoonmaakt. Als een geitenhouder kiest om te ontsmetten, raadt hij aan om altijd een middel te nemen dat ontsmet tegen de oöcysten van coccidiose en crypto – die werken ook tegen bacteriën en virussen. Dit zijn vaak wat zwaardere middelen die vrij irriterend zijn en waarvoor gezichts- en adembescherming nodig is tijdens het aanbrengen. Dit maakt ze minder vriendelijk in gebruik. Enkele voorbeelden van middelen die oöcysten doden zijn: MS MegaDes Para, Ascar Cocci Des, Kenocox cleaner. “Hoge concentraties formaline werken naar mijn mening ook, maar dat is voor je eigen gezondheid niet goed”, aldus de dierenarts. The Schippers Group heeft een breedwerkend ontsmettingsmiddel dat bewezen effectief is voor het verwijderen van CL en CAE.

Leegstand

Als je goed reinigt en ontsmet wordt de duur van de leegstand minder belangrijk, vinden de experts. Wel moet bij het gebruik van (pittige) ontsmettingsmiddelen de stal goed geventileerd worden om deze lucht eruit te krijgen. “Indien goed ontsmet en gedesinfecteerd dan is één tot twee weken leegstand voldoende, zodat de scherpe lucht uit de stal is. Als alleen goed wordt gereinigd maar niet ontsmet dan zou ik eerder in maanden denken”, vindt dierenarts Van den Oord. Adriaans waarschuwt nogmaals dat oocysten enkel verdwijnen door afdoding.

Tijdens de lammerronde

Reinigen en desinfecteren van de stal is belangrijk voor de hygiëne bij de lammeren, maar de gezondheid van de lammeren hangt ook af van de reinheid van de drinkautomaat, het biestgerei en de voederbakken, en van vliegenbestrijding en de melkbereiding zelf. Dat alles is even belangrijk als het starten van de lammerperiode met een schone stal. “Melk kan een bron van kiemen zijn”, weet Dijkman, “en met minder kiemen hoeft het lam minder weerstand te bieden.”

Een schone en droge omgeving gedurende de hele lammerperiode vindt Adriaans belangrijk. Bij de melkdrinkende lammeren kun je vanzelfsprekend niet met een hogedrukspuit aan de gang. “Dat zorgt voor te veel onrust, maar bovendien wordt dan de luchtvochtigheid te hoog en verspreid je juist ziektekiemen”, zegt Van den Oord. De experts zijn groot voorstander van met regelmaat uitmesten tijdens lammerrondes: het bezemschoon maken van de hokken of de stal. “Ontsmetten heeft dan niet heel veel zin omdat er nog te veel organisch materiaal aanwezig is waardoor ontsmetting onvoldoende werkt.” Kalk of hygiënepoeders instrooien is wel het overwegen waard. Dat zorgt voor een drogere omgeving en verhoogt de zuurtegraad. Dat komt de longgezondheid van de lammeren ten goede. Daar tegenover staat dat het een arbeidsintensieve klus is, die in een drukke periode niet altijd de hoogste prioriteit heeft.